Giriş : 
Milattan 8000-9000 yıl kadar önce tahminen Mezopotamya (Bu günkü Güneydoğu Türkiye, Suriye civarı) ve Kuzeydoğu Afrika (Bugünkü Sudan) civarında; ineğin yavrusu için ürettiği günlük 1-2 kilo kadar süte insanoğlunun göz dikmesi ile her şey başladı. Sığırların evcilleştirilmesini koyun keçi ve diğer hayvanlar izledi.

Hayvan Islahı 
Medeniyet doğada otlayan günde yavrusu için en fazla 1-2 kg kadar süt veren inekleri günlük 40-50 kg lara ulaşan süt verim artışı ve günlük 2-3 kg yakın canlı ağırlık artışına ulaşabilmek için birçok yöntem kullanmıştır. 
Bunların başında; saf yetiştirme, akrabalı yetiştirme, melezleme, iyileştirme melezlemesi, kombinasyon melezlemesi, çevirme melezlemesi gibi çeşitli hayvan ıslah metotları gelmektedir.

Hayvan beslemenin önemi; 
Hayvanlardan bu derece yüksek verim artışına (et, süt, yapağı, güç vs) ulaşmak için hayvan ıslah metotlarının yanı sıra, beslenme ve bakım şartlarının da iyileştirilmesi gerekmektedir.
Fazladan üretilen bir kg süt yâda bir kilogram canlı ağırlık artışı veya yavru verimi hayvanın daha fazla besin maddesine ihtiyaç duymasını gerektirmektedir. 
Besin maddeleri yemlerle büyük ölçüde karşılanırken, mineral madde gereksinimi yemlerde olandan çok fazladır.

İz mineral maddeler neden hayvanlar için önemlidir?
Hayati fonksiyonların yerine getirilmesi ve yaşamın devamı ettirilebilmesi için tüm canlıların mineral maddelere ve vitaminlere gereksinim gereksinimi vardır. Hormonların sentezi bazı enzimlerin yapısına girmeleri yada onların işleyişini kontrol etmeleri sebebiyle eseri miktarda rasyonda (hayvanın günlük yemi) bulunmak zorundadır.
Vitamin ve mineral yetersizliklerinde organizmanın işleyişi bozulur, sistemler aksar, hayvanlar hastalıklara açık hale gelirler iştah azalır büyüme ve gelişme bozulur. (Selenyum eksikliğinde beyaz kas hastalığı, bakır eksikliğinde Enzootik ataksi vs) Hem hayvanların sağılığının korunması hem de gerekli verim artışının sağlanması açısından mineral maddeler ve vitaminler hayvanlara verilmek zorundadır.

Mineral Dokular
Hayvanlar Eksilik Sınır değer Normal değer
Kobalt Serum vitamin B12 (pmol/l)
koyunlar <200 200-350 >350
Bakır Serum or plazma Cu (µmol/l)
Sığır <4.5 4.5-9.0 9.5-15.0
Karaciğer Cu (ppm taze doku)    
Koyun <16 16-32 32-300
İyot PII aralıkları (mg/l)
Gebe inekler <20; çok düşük 21-50 51-79 >80
Tiroksin T4 (nmol/l)    
Sığır 10 15 >20
Selenyum GSHPx (birim /ml PCV @ 370C)
Tüm gevişenler <18 18.05.1939 >40
Serum or plazma Se (nmol/l)    
Tüm gevişenler <130 130-250 >250
Çinko Serum veya plama Zn (µmol/l)
Tüm gevişenler <6.1 6.1-9.2 >12.3
Manganez Tam kan (mg/l)
Tüm gevişenler <20 20-70 >70

Mineraller ve vitaminlerin vücuttaki fonksiyonları ve eksikliğinde ortaya çıkan hastalıklar.

Vücuttaki görevi

Mineral ve vitaminler

Eksikliğinde ortaya çıkan hastalıklar

Kemiğin ve dişin yapısına girer.

Kalsiyum

Kemik gelişimi bozulur.

Kalsiyumla birlikte kemik dokuyu oluşturur. Yumuşak dokularda ve vücut sıvılarında bulunur.

Fosfor

Kemik gelişimi bozulur, iştah azalır, verim düşer.

Sinirlerde iletiyi sağlar, enzimler ve metabolizma için gereklidir. Kemik dokusunun yapısına girer.

Magnezyum

Çayır tetanisi, zayıf kemik dokusu oluşumu ve sinirsel belirtiler görülür.

Bazal metabolizmayı, seksüel fonksiyonları kontrol eder, Tiroksin hormonunun yapısına girer.

İyot

Üreme sistemi olumsuz etkilenir, ana rahimde ölümler ve guatr görülür.

Kan yapımında görev alır. Oksijenin taşınmasında görev alır.

Demir

Kansızlık (anemi) ve iştahsızlık görülür.

Bir çok enzimin yapısına girer. Deride, tırnakta ve üreme siteminde aktif rol alır.

Çinko

Deri, Kıl (yapağı), ve tırnak yapısı bozulur. Üreme olumsuz etkilenir.

Kas gelişimine etkisi vardır.

Selenyum

Beyaz kas hastalığı, sonun atılamaması, düşükler, eksik yavru.

Sindirim için çok önemli olan B12 vitamininin sentezlenmesini sağlar.

Kobalt

Düşük performans ve sağlığın bozulması, kansızlık, yumurtalık fonksiyonlarının bozulması.

Enzim yapı taşıdır. Bütün vücut dokularında görev alır.

Bakır

Kansızlık, ishal, gelişme geriliği, Kuzularda felçli doğum, , kızgınlık göstermeme

Kemik dokusunun oluşmasında, enzim aktivasyonunda ve üreme sisteminde görev alır.

Mangan

Kemik ve kaslarda bozukluk, döl verimi problemleri (Kızgınlık göstermeme, döl tutmama, yavru atma, anormal doğum)

Kan ve diğer vücut sıvıları için gereklidir. İştah düzenler ve tükrük salınımını sağlar.

Sodyum

İştah azalır, büyüme yavaşlar, süt verimi düşer

Sinir, kemik ve deri dokusunun gelişimini ve yenilenmesini sağlar.

Vitamin – A

Görme bozuklukları, deri kaliteisnin bozulması, gelişme geriliği

İskelet sisteminin sağlıklı gelişmesini sağlar.

Vitamin - D

Genlerde, kemik gelişiminin aksaması (Raşitizm), erginlerde kemik erimesi.

Damar çeperinde, kanda ve diğer dokularda koruyucudur.

Vitamin - E

Kas gelişiminin aksaması, Kas yıkımlanması ve karaciğer bozuklukları.

 

Hayvanlarda günlük Besin maddeleri ve mineral madde gereksinimi neye göre hesaplanır 
Hayvanların günlük besin değeri ihtiyacı aşağıdaki ölçütler göz önüne alınarak hesaplanır. 

1) Hayvanın yaşam payı: bu hayvanın canlılığını devam ettirebilmesi için gerekli olan ihtiyacıdır. (-Vücudun büyüme ve gelişmesinde -Vücut ısısını korumada)
2) Hayvanın verimi: günlük, aylık, yada yıllık verimlerinin toplamının ortalamasıdır. 
a) Süt verimi
b) Et verimi 
c) Yapağı verimi
d) Yavru verimi (Yavrunun ana karnında gelişmesinde.)
e) Ekstra fiziksel aktivite verimi: Yük öküzleri, boğalar vs
3) Hayvanın atıkları: Vücuttan atılan gaita (dışkı), idrar, ter, göz yaşı akıntısı gibi atıklarla dışarı atılan besin maddeleri toplamıdır.

Bir kg sütün besin değeri ve mineral madde içeriği; 
Sütün Bileşimi :

Bileşen

Miktar (g/1 kg)

Su

880,0

Kuru madde

120,0

Protein

32

Yağ

34

Laktoz

47

Mineral maddeler

7,2

 

Günlük 30-40 kg süt veren bir ineğin, günlük besin değeri ihtiyacı ve mineral madde ihtiyacı yukarıda apaçık görülmektedir.

Hayvanlarda Günlük Mineral Madde gereksinimi ne kadardır? 
Sığır ve koyunların günlük diyetlerinde ortalama bulunması gereken mineral madde miktarları bir kg yeme göre aşağıdaki tabloya çıkartılmıştır.

İz elementler

Sığırlarda
mg/kg

Koyunlarda
mg/kg

Kobalt

0.11

0.11

Bakır

12

5-6

Iyot

0,5 Kış aylarında 
0.15 yaz aylarında

0.5

Mangan

40

40

Selenyum

0.1

0.05-0.1

Çinko

40

40

Vitamin A

66-220

33-66 (iu/kg LW)

Vitamin D

6-10

6-10 (iu/kg LW)

Vitamin E

15

15

Hayvanlarda günlük mineral madde ihtiyacı kesif ve kaba yemlerle karşılanabilir mi? 
Şayet bu hayvanlar insanoğlunun evcilleştirdiği ilk hayvanlar olsa karşılanabilirdi. Ancak günümüz hayvanlarının mineral madde ve vitamin açığı yemlerle karşılanamayacak kadar yüksektir. 
Yem hammaddelerinin

Element

Toplam ihtiyaç

mg/gün

Günde 12,5 kg yem yiyen hayvanın alabileceği maksimum mineral miktarı

Co

1.375

0.875

Cu

150

100

I

6.25

2.5

Mn

500

625

Se

1.25

0.625

Zn

500

250




Hayvanlara ilave mineral madde verme zorunluluğu

Tablolardan görüldüğü üzere sadece yem vererek mineral madde ihtiyacını karşılamak mümkün değildir. 

Canlı fizyolojisi kendi eksiğini en iyi yine kendisi bilmektedir. 
Hepimizin çok iyi bildiği bir örnek vardır ki Demir eksikliği olan çocuk toprak yer. Yada hayvancılıkta mineral madde eksiği olan hayvanlar gıda kıymeti olmayan taş toprak bez naylon yemek suretiyle bu eksikliğini gidermeye çalışır.. Burada canlı fizyolojisi kendi eksiğine en uygun maddeyi yemek istemektedir.

Yalama blokları / kovaları ile serbest stil mineral idame şekli: (free Choice) 
Yapılan birçok bilimsel araştırmalar göstermiştir ki bazı minerallerin fazlalığı da eksikliği kadar hayvan sağlığına zarar verebilmektedir. Hayvanlar arasındaki bireysel farklılıklar, her bir hayvanın bağırsak emilim düzeyi farklılığı gibi faktörleri göz önüne alırsak günlük mineral madde ihtiyacını hesap etmek imkânsız gibidir. Ancak sürekli hayvanların önünde bulunan yalama blokları ile hayvanlar mineral madde ihtiyaçlarını, eksikleri olduğu kadar almaktadırlar.

 

Royal İlaç
Royal İlaç Facebook Royal İlaç İnstagram Royal İlaç Twitter Royal İlaç Youtube